معرفی کتاب میتوانیم شطرنج تصادفیشر بازی کنیم؟
عنوان: می توانیم شطرنج تصادفیشر بازی کنیم
نویسنده: Svetozar Gilgoric
مترجم: شاهین بلوری
سال انتشار: ۱۳۹۸
ناشر: فرزین
تعداد صفحات: ۱۷۸
شابک: ISBN-978-600-95726-4-9
کتاب قبلی همین مترجم بابی فیشر شطرنج یاد می‌دهد
لینک بازی آنلاین شطرنج تصادفیشر
برای بازی آنلاین شطرنج تصادفیشر (شطرنج ۹۶۰)، لینک زیر را باز کنید
https://www.chess.com/play/computer/chess960
پیش‌گفتار مترجم
این کتاب برگردان یکی از واپسین ( شاید آخرین!) و متفاوت‌ترین اثر استادبزرگ فقید صرب، اسوتوزار گلیگوریچ اسـت که به زبان انگلیسی و با عنوان Shall We Play Fischerandom Chess? توسط انتشارات Batsford در انگلستان سال ۲۰۰۲ انتشار یافت.
عـنوان کتاب با واژه‌ای غیرعادی، پرسشی نامعمول طرح می‌کند که آیا «میتوانیم شطرنج تصادفیشر بازی کنیم؟» و شاید همین بیان‌گر تفاوت محتوای این کتاب با دیگر کتاب‌های تخصصی شطرنج باشد.
بابی فیشر را به عنوان یک نابغۀ جهانی شطرنج همه می‌شناسند و بیشتر مردم دنیا، حتی آنانی که با شطرنج آشنا نیستند نامش را شنیده‌اند.
با این حال محصول نبوغ او در سال‌های پایانی زندگی‌اش یعنی بین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۸ کمتر شناخته شده است. او که بر شانه‌های تاریخ شطرنج ایستاده بود درک کاملی از مشکلات جهان شطرنج داشت و در واکنش به آن، با نوآوری‌های خود در دورۀ آخر زندگی‌اش، شطرنج را متحول کرد و تکامل بخشید.
شالودۀ اصلی این کتاب بر بستر نوآوری‌های فیشر استوار گشته که نه تنها در شکل و افزار بلکه در ادبیات، تاریخ و فرهنگ شطرنج نشانه‌های آن مشهود است.
در همان ابتدای فرآیند برگردان اثر، دشواری کار از واژگان عنوان کتاب بروز کرد و پرسش اساسی برای مترجم پیش آورد که برگرداندن چنین اثری بدون خلاقیت و نوآوری چگونه امکان پذیر خواهد بود؟
بعضی واژگان به کار رفته در کتاب حتی در زبان اصلی نو و تازه است. در سال ۱۹۹۶ وقتی بابی فیشر اولین بار در آرژانتین شطرنج پیشنهادی خود را مطرح می‌کرد، کلمۀ Fischerandom به طور رسمی وارد زبان شد. روشن است که این کلمۀ واحد از اتحاد حرف آخر نام فامیلی فیشر (fischeR) و حرف اول کلمۀ تصادفی (Random) ساخته شده باشد.
تا پیش از این در زبان فارسی معادل واحدی برای آن وجود نداشت. مترجم برای معرفی این گونه شطرنج در پیوست کار پیشین خود «بابی فیشـر شطرنج یاد می‌دهد» چاپ انتشـارت شـطرنج، این کلمه را ”تصادفـی فــیشر“ معنا کرد که با نیاز آن نوشتار و با توجه به اندک مطالب مـوجود در اینترنت (جز بخش کوچکی در کتاب قوانین فیده سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۴ چاپ انتشارات فرزین مطلب نوشتاری دیگری به زبان فارسی در این باره یافت نشد) هماهنگی داشت.
اما معنای فوق در کتابی که بر اساس این واژۀ واحد نگارش شده نمی‌توانست مناسب باشد. نتیجۀ مدتی کنکاش، اتحاد دو حرف آخر کلمۀ ’تصادفی‘ و دو حرف اول کلمۀ ’فیشر‘ و خلق واژۀ واحد ’تصادفیشر‘ بود که از تناسب لازم در معنا، شکل و آهنگ برخوردار است و برای نخستین بار در این کتاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با گذر موفقیت آمیز از اولین و دشوارترین پیچ گردنه، راه برای برگردان هر چه مطلوب‌تر اثر با معنا کردن نو واژگانی که در زبان فارسی معادلی نداشت هموارتر شد. در پیمایش این مسیر غریب، که یک سال طول کشید، راهنمایی‌های چند متخصص فنی بسیار موثر بوده است.
به عنوان مثال یکی از بارزترین آنها در واژه‌یابی برای چهار نوع قلعۀ شطرنج تصادفیشر که در بخش قواعد آمده است، مترجم پیش‌کسوت کتاب‌های شطرنج، احسان محمد اسماعیل، واژگان ’شاه‌ساز‘ و ’رخ‌ساز‘ را پیشنهاد داد که به سبب پختگی زبانی، در متن به کار رفت. امید است نو واژگان این کتاب مورد استقبال فارسی زبانان به ویژه شطرنج‌بازان قرار گیرد.
در پیوند با یکی دو نکتۀ تاریخی که در متن آمده به ویژه مطالب صفحۀ ۱۸ ضروریست توضیحاتی بیان شود. اگر چه نکات شایان تاریخی متن کتاب بر اساس مطالعات عمیق نویسندۀ دانشمند در منابع موجود تایید شده است، لیکن اندک مورخان ایرانی در مورد پیدایش شطرنج بین حوزۀ تمدنی هند یا ایران و نیز قدمت آن آرای متفاوتی دارند و مستنداتی هم در این زمینه گاهی به انتشار می‌رسد.
از سوی دیگر آشکار است که در گســترش شطرنج از شرق به غرب، نام و شکل بعضی مهره‌ها تغییر کرد. اسب و فیل که حیوان جنگی بودند، ماهیت انسان نظامی سیاسی یافتند.
کلمۀ انگلیسی Knight که برای مهرۀ اسب به کار می‌رود به معنای شوالیه است. خوشبختانه شکل آن که اشاره به اسب شوالیه دارد محفوظ ماند.
مهرۀ فیل که در زبان انگلیسی Bishop گفته می‌شود و معنای اسقف و کاردینال می‌دهد، هیبت اسقف رداپوش به خود گرفت.
حتی در تاج پادشاه شطرنج چلیپا نهاده شد.
ممکن است در اشکال و زبان‌های گوناگون چنین نباشد، ولی به لحاظ فراوانی در کاربرد به ویژه شکل مهره‌ها، گسترۀ جهانی پیدا کرده است. شاید با کوشش مورخان و باستان‌شناسان روزی برسد که تاریخ پیدایش شطرنج تغییر یابد، اما بازگرداندن هویت مهره‌های شـطرنج به اصل خویش را می‌شـود از همین امروز شروع کرد.
با تلاش کارشناسان و حمایت مسئولان می‌توان گام‌های اول را، دست کم برای تدوین شکل ملی مهره‌ها و نوعی روش ثبت بازی هم راستا با خط فارسی، برداشت.
اگرچه استعمال علائم زبان‌های خارجی در زبان فارسی چندان معمول نیست لیکن به منظور استواری ظرایف متن، در نسخۀ برگردان این کتاب علائم مخصوص زبان اصلی با تغییر جهت فارسی، به نسبت مناسبی حفظ شده است.
کمبود علائم مخصوص در رسم‌الخط فارسی به ویژه در برگردان متون علمی و فنی به پرورش و پویایی این زبان زیبا کمکی نمی‌کند. از سوی دیگر کلمات کاربردی مانند: تلویزیون، اینترنت، دیجیتال، ایده، فیده، ریتینگ و …، تلفظ فارسی شدۀ همان کلمۀ اصلی است که معادل فارسی فراگیر برای آنها وجود ندارد.
هرچند در نسخۀ برگردان این کتاب در بیشتر موارد واژگان معادل فارسی به کار رفته، با این حال برای کلمۀ پرکاربرد ”کامپیوتر“ از معادل ”رایانه“ استفاده نشده است. بیان دلایل دو مورد بالا از حوصلۀ این گفتار خارج است ولی به هر روی مترجم از خوانندگان و فرهنگستان زبان و ادب فارسی پوزش می‌خواهد.
هنگامی که این کتاب در سال ۲۰۰۲ انتشار یافت هنوز شش سال تا پایان عمر بابی فیشر باقی بود. با اینکه مترجم هیچ سندی دال بر واکنش یا نظر مستقیم فیشر دربارۀ این کتاب پیدا نکرد، پندار خوانده شدن آن توسط بابی فیشر و بیان نظری از او شاید خیلی دور از واقعیت نباشد و یافتن چنین نظری در صورت وجود چقدر هیجان انگیز خواهد بود.
پس در متن کتاب بابی فیشر هنوز ”قــهرمان زنـــده و شکست نخوردۀ جهان“ است! ضبط دقیق وقایع و احساسات در دورۀ آغازین شطرنجی که بابی فیشر ابداع کرد و واگذاری آن به آیندگان، مفهومی تاریخی به اثر بخشیده است.
واکنش ایرانیان به پرسش عنوان کتاب شاید مثبت باشد. کافیست روح بازی را درک کنیم. قواعد سادۀ آن را بیاموزیم و آزمایش کنیم. عمل کردن به آن آسان است.
بیایید با هم شطرنج تصادفیشر بازی کنیم …
شاهین بلوری
مقدمه استاد خسرو هرندی
کتاب همواره گنجی است با ارزش و حاصل یک عمر تجربه و تلاش نویسنده که با هدف و انگیزۀ معین زحمت نوشتن آن را به جان خریده و در اختیار همگان قرار داده است. چه خوب است در سنین نوجوانی به مطالعه عادت کنیم و نویسندگان و مترجمان را حمایت نماییم.
شطرنج علم و هنر و ورزش فکری است که اگر صحیح آموزش داده شود در رشد مغز و قدرت تجزیه و تحلیل و محاسبه تاثیر به سزایی خواهد داشت.
مروزه به دلیل تحول علم کامپیوتر و بانک‌های اطلاعاتی یادگیری آن بسیار سریع‌تر از گذشته شده و در عین حال قدرت خلاقیت شطرنج‌بازان را تا اندازه‌ای ماشینی کرده و حرکت‌های اولیۀ شروع بازی‌ها در بعضی شاخه‌ها به بیش از بیست حرکت تعیین شده رسیده و در نتیجه سنین قهرمانی در آن به زیر پانزده سال کاهش یافته است. بدین ترتیب که حرکات اولیه و وضعیت‌های نمونه‌ای را می‌توان به سرعت در حافظه ضبط کرد و آن را در بازی‌ها به کار برد و از طرفی انرژی کودکان هم در انجام یک بازی کامل بهتر از افراد بزرگ‌سال عمل می‌کند.
در شطرنج تصادفیشر هر بار می‌توان یک چیدمان جدید را آزمایش کرد و در نتیجه از همان ابتدای بازی توانایی شخص را نمایان می‌سازد. به علاوه دیگر از آن حرکت‌های اولیه هم خبری نیست و شطرنج‌باز باید استراتژی بازی را بر اساس همان وضعیت خلق کند.
به نظر من این نوع شطرنج که ۹۶۰ وضعیت اولیه را به صورت اتفاقی در مسابقات طرح می‌کند بسیار جذاب‌تر و واقعی‌تر از شطرنجی است که تا کنون تمام زیر و بم آن پیدا شده و بازی‌ها حالت ماشینی پیدا کرده است.
فهرست عناوین
پیش گفتار مترجم
یادداشت مترجم
پیش درآمد استاد خسرو هرندی درباره نویسنده
پیش گفتار نویسنده
یادداشت نویسنده بخش اول: قهرمان شطرنج جهان بابی فیشر، خالق شطرنج تصادفیشر
طرح هایی برای اولین مسابقه حرفه ای شطرنج تصادفیشر
مقدمه
منشاء بازی شطرنج و چکیده تاریخ آن
طبیعت بازی
جامعه و بازی در گذر قرنها
موفقیت جهانی بازی شطرنج
رونق شطرنج در دهه هفتاد و هشتاد
دهه نود در معرض خطر رکود شطرنج
آیا بحران نزدیک است؟
قهرمان جهان، در شطرنج و برای شطرنج
استادبزرگان و آینده بازی
بخش دوم: تولد یک بازی شطرنج جدید
حل و فصل وضع دشوار
جلوداران ”سبک بابی فیشر در اروپا
اولین تورنمنت شطرنج تصادفیشر، در سال ۱۹۹۶
پیشرفت آرام شطرنج تصادفیشر تا سال ۲۰۰۰
در آستانه روز بزرگ“
داستان موقعیت تصادفی مهره ها
مهره مخلوط کن- یک قطعه جدید
ساعت شطرنج – سرانجام دوست بازیکنان
اهمیت قوانین طلایی در آینده شطرنج نوین
قواعد تصادفیشر
بخش سوم: ”مسابقه شطرنج تصادفیشر در فرانکفورت سال ۲۰۰۰ به خاطر اشتباه در اختلاط شکست خورد؟
اولین نمایش جهانی سطح بالای شطرنج تصادفیشر در ماینز ۲۰۰۱!
بازی های دوستانه در سان فرانسیسکو
فهرست اشخاص
واژه نامه
نوشته پشت جلد
با استفاده فزاینده از پایگاه های اطلاعاتی و برنامه های کامپیوتری قدرتمند در شطرنج امروز، ترس از مرگ شطرنج جدی گرفته می شود.
برای گریز از تاثیرات جانبی کامپیوترها بر روی بازی گرامی ما، قهرمان بزرگ جهان بابی فیشر یک شکل از شطرنج را ابداع کرد که در آن موقعیت ابتدایی مهره ها در هر بازی به طور تصادفی تغییر می کند.
به منظور حفظ تمام ویژگی های بازی کلاسیک، تفکر و تجربه عملی بسیار در تدوین قوانین تصادفیشر صورت گرفته تا بازیکنان بار دیگر از شطرنج ناب که تنها بهتر بازی کردن در آن ملاک است لذت ببرند.
در این اولین کتاب که درباره تصادفیشرنگارش شده، نویسنده، تاریخ شطرنج تصادفی و قواعد کامل تصادفیشر، منتخبی از چند بازی همراه با توضیحات لازم را ارائه می دهد و با نقل قول از بازیکنان، سازمان دهندگان و روزنامه نگاران به بررسی مشکلات دوران معاصر جهان شطرنج می پردازد.
مؤلف این کتاب
اسوتوزار گلیگوریچ، روزنامه نگار و استادبزرگ تحسین شده، یک بار عنوان بهترین شطرنج باز اروپایی خارج از شوروی سابق را به دست آورد. او که دوستی طولانی با بابی فیشر داشت مناسب ترین شخص برای بیان نگرش ها و قواعد شطرنج تصادفیشر است.